Endywia zarówno z wyglądu, jak i w smaku przypomina nieco sałatę. Dzięki swoim licznym właściwościom zdrowotnym i odżywczym, zyskała sobie wielu zwolenników. Przekonaj się, jak uprawiać ją w swoim prywatnym ogródku!
Cykoria endywia to częsty składnik wielu potraw, szczególnie w kuchni włoskiej i francuskiej. Nic dziwnego, bowiem wartości odżywcze warzywa sprawiają, że każdy posiłek stanie się nie tylko smaczniejszy, ale i o wiele zdrowszy. Co więcej, endywia, w odróżnieniu od niektórych sałat, jest dużo odporniejsza i łatwiejsza w uprawie.
Endywia – opis
Cykoria endywia (Cichorium endivia) jest rośliną jednoroczną albo dwuletnią; należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). Znana była już w czasach starożytnego Egiptu, kiedy to uprawiano ją jako roślinę leczniczą, jak i spożywano, jako dodatek do potraw. Na kontynent Europejski trafiła ok. XV-XVI wieku. Początkowo stanowiła środek na choroby oczu oraz artretyzm; z czasem jednak zaobserwowano, że może mieć także inne właściwości.
Endywia dorasta do około półtora metra wysokości. Posiada wzniesiony pokrój, lekko rozłożysty pokrój. Łodygi cykorii zawierają mleczny sok, natomiast na jej szczycie i w kątach liści znajdują się niebieskie kwiatostany-koszyczki. Ponadto endywia posiada dwa rodzaje liści: pierzaste i długie na dole, oraz w jajowatym kształcie, które znajdują się na górze.
W uprawie znane są dwa typy endywii:
- endywia eskarila (latifolium), zwana także endywią szerokolistną, posiada, szerokie gładkie liście;
- endywia kędzierzawa (crispum), o karbowanych postrzępionych liściach.
Cykoria endywia – właściwości zdrowotne
Cykoria endywia jest warzywem dostarczającym wielu właściwości odżywczych. Ponadto charakteryzuje się niską kalorycznością: jej 100 g dostarcza 17 kalorii, a także 3,1 g błonnika pokarmowego. To jednak nie jedyna zaleta rośliny; zawiera bowiem również takie składniki jak:
- związki fenolowe;
- inulinę;
- intybinę;
- witaminę A;
- witaminę C;
- witaminy z grupy B;
- foliany;
- przeciwutleniacze.
Do licznych i szczególnie pożądanych właściwości endywii należy m.in.:
- wspomaganie trawienia i łagodzenie zaparć;
- zmniejszanie ryzyka chorób niedokrwiennych serca, udaru mózgu, miażdżycy;
- utrzymanie poziomu glukozy we krwi na stałym poziomie;
- zapobieganie cukrzycy i zespołu metabolicznego;
- wzmocnienie układu immunologicznego;
- poprawa wzroku;
- pozytywny wpływ na stan skóry;
- pozytywny wpływ na układ nerwowy;
- działanie żółciopędne i łagodzenie zaburzeń wątrobowych.
Endywia – uprawa
Endywia można siać zarówno do gruntu jak i z rozsady: obydwa sposoby wymagają wykonania pracy w marcu albo przez okres od końca czerwca do końca lipca. Cykorię można sadzić w doniczkach oraz na warzywniaku, w swoim ogrodzie.
Roślinie najlepiej jest zapewnić lekko lub średnio zwięzłe gleby, o odczynie od lekko kwaśnego do lekko zasadowego (pH 6,5-7,5). Ponadto warto pamiętać, że endywia preferuje podłoża dobrze przepuszczalne, niezbyt bogate w azot; w przypadku sadzenia jej w glebach zawierających go zbyt wiele, może dojść do nazbyt dużego rozrostu warzywa. Z drugiej strony endywia bardzo dobrze rozwija się na stanowiskach nawożonych kompostem; przed zasadzeniem cykorii warto jest odżywić wybrane stanowisko, aby roślina rozwijała się lepiej.
Wybór miejsca, w którym decydujemy się na posadzenie endywii, jest bardzo ważny i warty dokładnego przemyślenia. Roślina najlepiej czuje się na stanowiskach nasłonecznionych. Jeżeli jednak nie posiadamy takowego w swoim ogrodzie, sadzonki znajdujące się w półcieniu również dobrze się sprawdzą. Jednocześnie warto pamiętać, że stanowisko oraz temperatura, w którym rośnie endywia ma wpływ na jej smak; jeżeli cykoria znajduje się w środowisku o zbyt wysokiej temperaturze, jej liście będą zdecydowanie bardziej gorzkie, co nie każdemu będzie odpowiadać. Optymalna temperatura za uprawę endywii wynosi od 10 do 20 stopni Celsjusza
Pielęgnacja endywii
Mimo że warzywo, jakim jest cykoria, sprawia wrażenie delikatnej, jest wręcz odwrotnie. Roślina bardzo dobrze znosi lekkie przymrozki, a niektóre jej odmiany, na przykład Zielona Duża Kędzierzawa endywia, mogą zimować w gruncie. Aby odpowiednio zadbać o jej stan podczas mroźnych miesięcy, warto jest przenieść je do zacisznego miejsca i zapewnić lekkie okrycie, słomą lub gałązkami. W ten sposób endywia doczekała z nami do cieplejszej pory roku.
Mimo że, jak zostało wspomniane wcześniej, endywia lubi gleby z dodatkiem kompostu, zbyt częste nawożenie może sprawić, że rośliny zaczną kumulować w swoich liściach szkodliwe azotany; z tego powodu w amatorskiej uprawie nie zaleca się zbytniego odżywiania podłoża wokół cykorii.
Podlewanie cykorii powinno być umiarkowane. Roślina posiada raczej słaby system korzeniowy, który potrzebuje gleby lekko wilgotne. Zdecydowanie lepiej jednak toleruje delikatne przesuszenie niż zalanie
Jeśli chodzi o choroby i szkodniki, endywia jest rośliną wyjątkowo odporną. Chociaż bywa atakowana przez grzybowe choroby (np. mączniaka prawdziwego i rzekomego lub szarą pleśń), to w większości przypadków nie sprawia ona większych problemów. Występujące w jej przypadku schorzenia najczęściej są spowodowane nadmiernym podlewaniem; dlatego, jak wspomnieliśmy wcześniej, warto tego unikać.
Zastosowanie sałaty Cichorium endivia
Cykorię endywię wykorzystuje się głównie w sztuce kulinarnej. Jadalne są jej liście, które posiadają specyficzny, lekko gorzkawy smak. Roślinę najczęściej wykorzystywane są w taki sam sposób jak sałata; warto jednak nadmienić, że posiadają zdecydowanie wyraźniejszy smak i, inaczej niż większość raczej mdłych liści sałaty, nadają potrawom charakteru. Ponadto warto pamiętać, że cykoria zawiera zdecydowanie więcej witamin i związków mineralnych niż sałata, oraz mniej szkodliwych azotanów.
Z cykorii można przyrządzać różnorodne sałatki, np. z dodatkiem orzechów i serów pleśniowych lub fety. Ponadto warzywo dobrze komponuje wpasuje się w kanapki, dodając im ciekawego smaku. Warto także pamiętać, że endywia doskonale komponuje się ze słodkimi owocami na przykład mango, ananasem lub suszoną żurawiną. Ciekawy jest fakt, że cykorię można jeść także na ciepło: duszona endywia stanowi prawdziwy przysmak kuchni francuskiej.
Endywia – podsumowanie
Endywia to pyszne warzywo, o charakterystycznym gorzkawym smaku. Ze względu na swoje liczne wartości odżywcze, stanowi ona zdrowy zamiennik sałat i, podobnie jak ona, może być składnikiem wielu potraw. Ponadto cykoria jest rośliną stosunkowo łatwą w uprawie; dlatego też nawet zupełni amatorzy mogą się podjąć jej hodowli w swoim ogródku!
