Tykwa pospolita (Lagenaria siceraria) to jednoroczna roślina z rodziny dyniowatych. Chociaż ma tropikalne pochodzenie, to może być uprawiana również w Polsce. Poznaj jej najważniejsze cechy i wymagania.
Owoce tykwy mają bardzo szerokie zastosowanie. W niektórych rejonach świata przerabiane są na naczynia (na przykład do picia yerba mate) lub nawet na instrumenty muzyczne. Bardzo młode owoce można natomiast spożywać. Chętnie wykorzystywane są w kuchni japońskiej, najczęściej jako składnik sushi. Jak hodować tykwę na własny użytek w przydomowym ogrodzie? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.
Tykwa pospolita – co to za roślina?
Tykwa – pochodzenie
Tykwa pospolita, znana także jako kalebasa, to jednoroczne pnącze z rodziny dyniowatych. Pochodzi z Zimbabwe, jednak naturalnie rosnącą można spotkać ją w wielu tropikalnych rejonach świata. Z początku występowała wyłącznie w Afryce, jednak z czasem zaczęła pojawiać się również w obydwu Amerykach. Szacuje się, że około 10 tysięcy lat temu jej nasiona przypłynęły tam razem z prądami morskimi.
Jak wygląda tykwa pospolita?
Roślina ta najczęściej dorasta od 3,5 do 5 m wysokości. Jej pędy są grube, owłosione i bruzdowate, a liście mają sercowaty kształt i są umieszczone na długich ogonkach. Elastyczne wąsy czepne pozwalają im na wspinanie się po podporach. Wydzielają charakterystyczny zapach określany jako piżmowy. Znika on po wysuszeniu.
Najbardziej charakterystycznym elementem tykwy są jej owoce. Mają one gruszkowaty kształt z przewężeniem pośrodku. Są jasnozielone, a z czasem brązowieją. Bardzo młode w niektórych krajach traktowane są jak warzywa i mają tam zastosowanie kulinarne. Dojrzałych natomiast nie można spożywać, ponieważ są trujące.
Tykwa jest rośliną rozdzielnopłciową, chociaż jednopienną. Oznacza to, że kwiaty męskie i żeńskie rozwijają się w jednym kwiatostanie. Z tych ostatnich z po zapyleniu rozwijają się owoce.
Odmiany tykwy pospolitej
- tykwa birdhouse – jej owoce mają kształt dwóch kul połączonych szyjką. Wyższe są mniejsze, a niższe większe. Dorasta do 2,5 m wysokości. Jej charakterystyczną cechą są jaśniejsze plamki, które mają dekoracyjny charakter.
- tykwa kobra – jej owoce są ciemnozielone i mają grubą oraz stosunkowo krótką szyjkę. Kobra dorasta mniej więcej do 3 m długości.
- tykwa marenka – jej szyjka długa i cienka. Wyróżnia się ciemnozieloną barwą oraz nierównomierną skórkę z licznymi wypukłościami oraz wgłębieniami.
- tykwa snake – jej owoce są jasnozielone i mają wydłużone, nieco wężowate kształty. Długość tej rośliny waha się od 2 do 2.5 metra.
Lagenaria siceraria – wymagania
Tykwa pospolita to roślina nietypowa dla naszego klimatu, dlatego jej uprawa w Polsce może wydać się niektórym bardzo wymagająca. Jest ciepłolubna i bardzo źle znosi przymrozki. Żeby jej uprawa zakończyła się pożądanym sukcesem, warto dostosować się do kilku zasad.
Kluczowe jest znalezienie odpowiedniego stanowiska dla tykwy. Koniecznie wybierz miejsce maksymalnie nasłonecznione, a jednocześnie osłonione od wiatru. Jeżeli temperatura spadnie poniższej 15 stopni Celsjusza musisz liczyć się z tym, że roślina przestanie rosnąć. Właśnie dlatego najlepiej hodować ją w szklarniach lub pod przykryciem.
Konieczne będą także podpory. Jako pnącze tykwa potrzebuje ich, żeby dobrze rosnąć. Im większe i cięższe stają się owoce, tym bardziej masywnych podpór potrzebują. Będziesz więc musiał zaopatrzyć się w odpowiednią konstrukcję. W tej roli dobrze sprawdzą się również pergole, czy altany.
Gleba, do której trafiają nasiona powinna być możliwie jak najbardziej żyzna i próchnicza o obojętnym pH. Tykwa pospolita nie może także rosnąć w miejscu, w którym wcześniej wzrastały inne dyniowate. Między jedną a drugą rośliną z tej rodziny trzeba odczekać minimum cztery lata.
Uprawa tykwy pospolitej
Tykwa miewa takie same problemy, jak inne warzywa dyniowate. Jej uprawa jest jednak zdecydowanie bardziej wymagająca i skomplikowana. Poniżej znajdziesz informacje o tym, jak krok po kroku przystąpić do tego zadania.
Wysiewanie tykwy
Do wysiewania tykwy przystępujemy wczesną wiosną – w marcu lub na początku kwietnia. Jeżeli nie dysponujesz szklarnią, możesz zrobić to w domu. Nasiona wówczas trzeba umieścić w doniczkach. Sadzonki przenosi się do ziemi dopiero wtedy, kiedy kiedy ryzyko przymrozków jest naprawdę minimalne. Możesz także zdecydować się na wysiew bezpośredni. Wówczas robi się to na przełomie późnej jesieni i wczesnego lata – od połowy maja do połowy czerwca.
Stanowisko przygotowuje się wykopując dołki w odległości mniej więcej półtora metra od siebie. To w nich następnie umieszcza się po jednym nasionku. Na koniec trzeba umieścić drewniane podpory, czy kraty, po których rosnące pędy będą mogły się wić. W przeciwnym wypadku roślina zawali się pod ciężarem swoich owoców.
Podlewanie i nawożenie tykwy
Tykwa źle znosi suszę, dlatego konieczne jest jej codzienne podlewanie. Latem, w trakcie upałów trzeba robić to nawet trzy razy dziennie. W przypadku przesuszenia owoce i liście szybko robią się brązowawe.
Jeszcze przed włożeniem nasion do wykopanych dołków trzeba koniecznie wypełnić je kompostem. W trakcie wzrostu tykwy parametry gleby powinny być sprawdzane na bieżąco i w miarę możliwości często nawożone mineralnymi mieszankami przeznaczonymi dla roślin kwitnących.
Choroby i pasożyty tykwy
Tykwa pospolita cierpi na te same problemy, co inne dyniowate. Bardzo często ich dobra forma jest wystawiona na próbę przez różnego rodzaju choroby grzybicze. Najczęściej pojawia się szara pleśń, rdza, czy mączniaki.
Pewnym zagrożeniem są także ataki pasożytów, między innymi mszyc, mączników szklarniowych, czy przędziorków. Stan rośliny trzeba bardzo wnikliwie kontrolować i w razie potrzeby skorzystać z odpowiednich środków ochrony roślin albo gnojówek roślinnych.
Prawidłowe suszenie tykwy
Młode owoce tykwy są jadalne, jednak te dojrzałe nie nadają się do spożycia. Ta ciekawa roślina ma jednak szerokie zastosowanie. Ze zdrewniałych owoców o różnych kształtach i kolorach można wykonać wiele ozdób i przedmiotów użytkowych. Wcześniej konieczne jest jednak skuteczne wysuszenie.
Kiedy owoce skończą dojrzewać należy wydrążyć z nich miąższ, podobnie jak robimy to w przypadku dyni. Następnie należy położyć owoc około pół metra od grzejnika i tam zostawić na dłuższy czas. Proces suszenia może zająć nawet kilkanaście tygodni. Nie zaleca się jednak prób przyspieszania go za pomocą piekarnika. Tykwę można suszyć razem ze skórką lub po jej uprzednim usunięciu.
Tykwa pospolita – zastosowanie
Wysuszone dojrzałe owoce tykwy są często wykorzystywane w celach ozdobnych. Można stworzyć z nich fantazyjne klosze do lamp, czy naczynia. W Paragwaju tradycyjnie w tykwie spożywa się yerba mate. Kubańczycy z kolei wytwarzają z niej swoje regionalne instrumenty muzyczne – guiro. Jeszce rosnące owoce tykwy będą natomiast fantastyczną ozdobą ogrodowej altany lub patio.
Tykwa pospolita to roślina pochodząca z ciepłych rejonów świata. Aby w skutecznie uprawiać ją w Polskim klimacie, trzeba zadbać nie tylko o izolację od chłodu i wiatru, ale także o odpowiednie parametry gleby i stałe nawodnienie. Dojrzałe owoce tykwy można suszyć i przerabiać w dowolny sposób.
