Osutka sosny to tak naprawdę cała grupa chorób spowodowanych przez infekcję kilku rodzajów grzybów z rodzaju Lophodermium (jest to zależne od typu osutki). Cechą charakterystyczną jest brązowienie i opadanie igieł, co po pewnym czasie prowadzi do całkowitego wyniszczenia i obumarcia iglaka. Patogen atakuje nie tylko sosnę pospolitą i czarną, ale również jodłę, cis, daglezję zieloną i świerk. Co ciekawe, choroba grzybowa poraża przede wszystkim młode drzewka, a rozwojowi zarodników sprzyja przede wszystkim łagodna zima, a także ciepła i wilgotna wiosna.
Osutka wiosenna vs. jesienna
Obecnie wyróżnia się dwa rodzaje osutki sosny. Klasyfikacja ta została oparta porze roku, w której dochodzi do zrzucenia igieł. Grzyb z rodzaju Lophodermium atakuje kilkuletnie drzewa, a znacznie rzadziej obserwuje się infekcję starszych upraw.
Wiosenna osutka sosny — jest groźna przede wszystkim dla iglaków młodych (do 5 lat). Pierwsze objawy choroby pojawiają się wczesną wiosną, znacznie rzadziej jesienią. Na igłach sosny można dostrzec wówczas typowe żółte kreski. Z czasem igły zaczynają brązowieć i pokrywać drobnymi, czarnymi kropkami. Konsekwencją tego zjawiska jest ostatecznie opadanie igieł. Młode osobniki, na skutek osutki wiosennej ulegają widocznej deformacji, a z czasem zaczynają zamierać. Starsze drzewa tracą na odporności i częściej padają ofiarą patogenów. Grzyby odpowiadające za pojawienie się symptomów choroby sosny to najczęściej Lophodermium seditiosum(atakują młode drzewa) oraz Lophodermium pinastri (atakują starsze drzewa).
Jesienna osutka sosny — ma zupełnie inny cykl rozwojowy niż wiosenna osutka sosny. Rozwija się na ubiegłorocznych pędach. Nieco trudniej ją rozpoznać, ponieważ przyrosty pozostają zielone. Na skutek porażenia, igły początkowo zaczynają żółknąć, potem brązowieć, aż ostatecznie opadają. Ma to miejsce jesienią. Patogenami, które atakują iglaki są w tym przypadku Scietphoma pythiophila
i Cyclaneusma minus. Co ciekawe, zarodniki workowe potrafią przetrwać zimę, a następnie wraz z wiatrem rozprzestrzeniają się na inne drzewa iglaste.
Osutka sosny — objawy. Jak rozpoznać?
Symptomy tej pospolitej choroby sosny są bardzo specyficzne. Pierwsze objawy porażenia obserwuje się dopiero po upływie ok. pół roku od momentu zakażenia. Zalicza się do nich:
- żółte plamy na igłach, które z czasem zmieniają kolor na brązowy, a w konsekwencji opadają,
- na igłach pojawiają się charakterystyczne miseczki, które pod wpływem zmieniających się warunków atmosferycznych mogą się zamykać i otwierać,
- pomarańczowe „obrączki”, czyli poprzeczne kreski na igłach,
- deformacja młodych drzew.
Konsekwencjami osutki sosnowej jest całkowite upośledzenie aparatu asymilacyjnego roślinny, co jest jednoznaczne z jej obumarciem. Niestety, proces żółknięcia igieł nie jest odwracalny.
Co sprzyja rozwojowi osutki sosny? Wbrew powszechnej opinii, patogen nie potrzebuje sezonów ulewnych deszczów do tego, aby zakażać kolejne drzewa. Wystarczy kilka poranków i wieczorów z mgłą i rosną, aby stworzyć mikroklimat sprzyjający wyrzutowi zarodników. Poza dużą wilgotnością równie ważne są wysokie temperatury panujące jesienią.
Profilaktyka osutki sosny
Osutka sosny jest chorobą grzybową, którą trudno jest uniknąć. Jedną ze skutecznych metod zapobiegawczych jest dokładne rozplanowanie nasadzeń drzew. Kluczowe może okazać się zachowanie odpowiednich odstępów między kolejnymi drzewami, tak aby zapobiec ich nadmiernemu zagęszczeniu. Rekomenduje się, aby okazy sosny zwyczajnej nie sadzić w najbliższym sąsiedztwie świerka, czy też jodły.
Nie mniej ważne jest umiejętne podlewanie – bez namaczania igieł. Jeżeli zauważy się masowe opadnięcie igieł, należy je jak najszybciej usunąć. Wszystkie pędy, które wyglądają na zeschnięte, żółte lub przebarwione, należy przyciąć.
Rekomendowane jest również nawożenie samej gleby preparatami, które w składzie zawierają takie pierwiastki jak fosfor, żelazo i potas. Nawóz najlepiej jest rozprowadzić na przełomie kwietnia i maja.
Czym spryskiwać drzewa?
Walka z osutką sosny zwyczajnej lub innych gatunków iglaków bywa trudna i nieskuteczna. Zaleca się, aby fungicydy (czyli środki grzybobójcze) stosować nie tylko bezpośrednio na igły, ale także na ziemię wokół drzewa. Dobrze jest od czasu do czasu zmieniać rodzaj preparatu. Tylko w ten sposób można uniknąć zjawiska przyzwyczajania się grzyba do określonego produktu. W takich przypadkach skuteczność ich działania może być znacznie mniejsza. Najlepiej jest opryskiwać iglaki co 2 tygodnie w sezonie wegetacyjnym.
Naturalne preparaty stosowane na osutkę sosny zawierają w składzie m.in. ekstrakty z grejpfruta. Warto wybierać takie produkty, które będą odporne na zmywanie w trakcie intensywnych opadów. Kiedy rośliny są widocznie osłabione, należy dodatkowo zasilić je nawozami wzbogaconymi w odpowiednio dobrane mieszanki mineralne. Tylko w ten sposób może uchronić swoje iglaki przed całkowitym obumarciem.
Osutka sosny zwyczajnej jest jedną z najgroźniejszych chorób grzybowych dotykających nie tylko sosnę zwyczajną, ale także kilka innych gatunków roślin iglastych. Porażenia można uniknąć przede wszystkim dzięki odpowiednim zabiegom pielęgnacyjnym. Warto regularnie dokonywać przeglądu stanu igieł. W razie konieczności warto dokonywać cięcia sanitarnego uszkodzonych pędów, a także usuwania obumarłych igieł. Jeśli objawy chorobowe zauważy się na dużej liczbie drzew iglastych, konieczne może być zastosowanie oprysków i dodatkowe nawiezienie ziemi obejmującej cały obwód drzewa. Brak właściwej interwencji może doprowadzić do całkowitego obumarcia rośliny.
