Lucerna siewna (medicago sativa) to bardzo wartościowa roślina, która nie tylko sprawdza się jako gatunek pastewny, ale również ubogaca glebę, pozostawiając w gruncie potrzebne związki. Zobacz, jak ją uprawiać.
Uprawa lucerny pozytywnie wpływa na strukturę gleby, jej żyzność i aktywność biologiczną, a także wzbogaca ją o azot i inne związki mineralne. Poza tym jest świetną paszą dla zwierząt gospodarskich – wykorzystywana jest jako siano, susz czy sianokiszonka. Coraz częściej trafia również na nasze stoły, m.in. jako składnik sałatek. Poza tym lucerna jest rośliną miododajną, a kiedy kwitnie, może naprawdę się podobać. Jednak jej uprawa jest dość wymagająca – co więc warto mieć na uwadze?
Lucerna – opis popularnych odmian
Chociaż na świecie występuje mnóstwo gatunków lucerny, to w naszym kraju najczęściej natknąć się można przede wszystkim na lucernę siewną (medicago sativa), znajdującą zastosowanie jako składnik wysokobiałkowych pasz dla zwierząt, ale także cenioną z uwagi na lecznicze właściwości. Główne odmiany wysiewane w Polsce to lucerna siewna plato – pochodząca z Niemiec i odporna na zimno oraz choroby, kwitnąca na niebiesko-fioletowo, lucerna siewna salsa – odporna na nicienie i na wyleganie, wysoko plonująca odmiana, lucerna siewna tango – dwu- i trzyletnia, sprawdza się głównie jako pasza dla bydła i lucerna siewna eugenia – włoska odmiana szybko odbijająca po zebraniu i gęsto ulistniona.
Stanowisko i gleba dla lucerny
Lucerny są ciepłolubne, w związku z czym stanowisko do ich wysiewu powinno być dobrze nasłonecznione, ciepłe i osłonięte od wiatru. Jej prawidłowy rozwój zależy od długiego dnia, który stymuluje tworzenie kwiatów i przyspiesza termin plonowania. Nie lubi mrozów i silnych wiatrów, chociaż jest odporna na zimno. Ziemia powinna być żyzna i próchniczna, o dobrej wilgotności i dobrze napowietrzona. Nie może być kwaśna, a jej odczyn pH musi być lekko zasadowy. Nie powinna być także zbyt sucha ani podmokła. Wyzwaniem może być właściwe nawożenie, bowiem lucerna potrzebuje stosowania fosforu i potasu.
Wysiew – kiedy?
Nasiona lucerny mogą być wysiewane zarówno wiosną, jak i latem i każdy z tych terminów siewu ma zalety, ale też wady. W przypadku wiosennego wysiewu w kwietniu bądź maju zaletą będzie skorzystanie z zasobów wody, która pozostała w gruncie po zimie. Wadą są jednak mniej obfite plony, bowiem w przypadku siewu wiosennego w pierwszej kolejności rozwija system korzeniowy, przez co wolniej rośnie część naziemna. W przypadku siewu letniego roślina dobrze się rozwija przed zimą i ma już odpowiednio rozbudowany system korzeniowy w drugim sezonie, ale jest bardziej prawdopodobnie, że się nie przyjmie.
Przygotowania pod siew lucerny
Z uwagi na wysokie wymagania glebowe, osiągnięcie dobrego plonu jest możliwe po uprzednim zadbaniu o przygotowanie gruntu. Jeśli masz w planach sianie wczesną wiosną, to ważne jest usunięcie chwastów, szczególnie dwuliściennych, które mogą konkurować z wolno rosnącą lucerną. Poza tym pole powinno być wyrównane i zabezpieczone przed parowaniem, m.in. poprzez włókowanie i wałkowanie, a także lekko zbronowane, aby usunąć chwasty. W czystym siewie lucerny nie ma konieczności stosowania nawozów azotowych. Najważniejszym składnikiem mineralnym dla lucerny jest wapń, nie możemy więc zapomnieć o wapnowaniu. Jeśli na polu nie była siana do tej pory lucerna, trzeba zastosować szczepionkę bakteryjną.
Pielęgnacja
Lucerna potrzebuje do rozwoju ciepła i sporych ilości światła, dlatego roślinę ochronną powinno się jak najszybciej zbierać, zbierając również słomę. Nie powinno się również wypasać ściernianki w przypadku siania lucerny ze zbożem. Podczas koszenia należy uważać, aby nie uszkodzić szyjki korzeniowej, z której wyrastają zawiązki pączków pod nowe pędy. Najbardziej wartościowa jest lucerna zbierana przed pączkowaniem – jest wówczas wyższej jakości i jest chętnie zjadana przez bydło, dostarczając wielu cennych składników. W przypadku wypadania lucerny z łanu należy wolne przestrzenie jak najszybciej zasiewać trawami lub koniczyną, aby nie dopuścić do rozwoju chwastów.
Ile nawozu wymaga lucerna i kiedy?
Lucerna jest rośliną o sporym zapotrzebowaniu na nawozy organiczne i mineralne. Jeszcze przed siewem potrzebuje sporego nawożenia – przede wszystkim wapnem, które zabezpieczy glebę przed zakwaszeniem (wapnowanie najlepiej przeprowadzić pół roku przed siewem). Przed jesienną orką warto wspomagać glebę 20 kg potasu i 70 kg potasu. W kolejnych latach lucerna będzie również potrzebowała tych dwóch składników – będzie to co najmniej 90 kg fosforu i 140 kg potasu na hektar. Może być konieczne stosowanie również siarczanu magnezu i wapnia, natomiast nie ma potrzeby stosowania nawozów azotowych, ponieważ ten pierwiastek jest dawany roślinie przez bakterie brodawkowe.
Uprawa i przycinanie
Lucernę można przycinać nawet do 4 razy w roku. Chociaż nie ma sztywnych reguł dotyczących jej uprawy, to warto pamiętać, że chociaż raz w roku powinna mieć możliwość rozwinięcia kwiatów, aby była możliwa wieloletnia uprawa. Koszenie powinno odbywać się na wysokości 7-8 cm. Najwyższe zbiory można uzyskać w pierwszym pokłosie (40-45% masy plonu), z każdym kolejnym jest on coraz niższy – 25-30% w drugim i 20-25% w trzecim. Optymalne zbieranie lucerny jest na skarmianie, ponieważ przy pozyskiwaniu jej na siano i przewracaniu pokosów kruszą się szczególnie bogate w białko liście.
Lucerna – szkodniki i zagrożenia
Największym zagrożeniem dla lucerny są chwasty, które często rosną szybciej od rośliny i nie pozwalają jej prawidłowo się rozwijać i zakwitać. Poza nimi w lucernie mogą pojawiać się szkodniki, zwykle spotykane również w innych uprawach – wśród nich można wymienić gąsienice motyli, mszyce i skoczki, nicienie oraz gatunki ciężkie do usunięcia i typowe dla tej rośliny, jak ozdobnik lucernowiec, paciornica lucernianka i pryszczarek lucernowiec. Lucerna może paść również ofiarą chorób, przysparzających wielkich szkód – niekiedy obejmujących nawet 80% plantacji. Najczęstsze choroby to fuzaryjne więdnięcie lucerny, kustrzebka lucerny, mączniak rzekomy lucerny, rak koniczyny na lucernie czy zgorzel siewek.
Zastosowanie
Lucerna jest bardzo cennym źródłem białka, co czyni z niej ważny element mieszanek paszowych dla bydła. Może być spożywana na świeżo, ale również jako kiszonki i w formie suszonej. Dzięki bogactwu aminokwasów jest nie do przecenienia w pokryciu zapotrzebowania krów na białko. Poza tym lucerna już po drugim roku wegetacji wzbogaca glebę szacunkowo o 135 kg azotu, 45 kg potasu, 35 kg fosforu i ponad 100 kg wapnia – jest więc cennym składnikiem, zwłaszcza upraw ekologicznych lub o ograniczonym użyciu nawozów mineralnych. Lucerna zawiera ponadto luteinę, garbniki czy flawonoidy w związku z czym znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej, a coraz częściej ląduje również na naszych talerzach.
Lucerna to jedna z najchętniej wybieranych roślin paszowych w naszym kraju. Poza dostarczaniem białka zwierzętom poprawia skład i strukturę gleby i ubogaca ją w składniki mineralne. Jest jednak dość wymagającą rośliną.
