Goryczka to roślina, która z biegiem lat coraz chętniej sadzona jest w ogrodach. Niebieskie kwiaty w tak intensywnym odcieniu są rzadko spotykane, dlatego roślina jest bardzo ceniona przez ogrodników i botaników. Oryginalnie goryczka pochodzi z terenów o umiarkowanych klimacie, a konkretniej z Azji, Europy i obu Ameryk, ale także regionów tropikalnych, jak wschodnia Australia i Nowa Zelandia, a także północno-zachodnia Afryka. Goryczka w niewielkiej ilości pojawia się także w Polsce, jednak w środowisku naturalnym objęta jest ścisłą ochroną. Goryczki to symbol alpejskiej roślinności. Ponieważ wywodzi się z górskich terenów, doskonale prezentuje się w ogrodach skalnych, a także leśnych.
Goryczka – charakterystyka
W Polsce inna nazwa goryczki to gencjana. Goryczka należy do bardzo obszernej gatunkowo grupy roślin. Wyróżnić należy aż około 300 gatunków, jednak z nich wszystkich uprawia się tylko kilka. Większość to byliny, które charakteryzują się wysoką mrozoodpornością. Niektóre są roślinami jednorocznymi lub dwuletnimi, ale to zdecydowana mniejszość. Jeśli chodzi o wysokość goryczki, w zależności od gatunku, może ona osiągać tylko kilka centymetrów lub nawet ponad metr. Niektóre tworzą niewielkie kępki, a inne rozległe dywany. Mogą także posiadać strzelistą formę. Zazwyczaj czas kwitnienia przypada na wiosnę, późne lato lub jesień. Rzadko kwitną w połowie lata. Wszystkie gatunki łączą duże, dzwonkowate i rurkowate kwiaty. Najczęściej są one niebieskie i to właśnie znak rozpoznawczy goryczki, ale mogą zdarzyć się także białe, żółte, zielone, czerwone lub fioletowe. Jednak to błękitne są najchętniej odwiedzane przez pszczoły i motyle. Warto pamiętać, że w środowisku naturalnym goryczka to roślina wysokogórska.
Zastosowanie goryczki
Goryczka zawdzięcza swoją nazwę gorzkim substancjom, które zawarte są w liściach i korzeniach. W nadmiarze mogą one być nawet trujące. Jednak w optymalnej ilości są lecznicze. Największy stopień goryczy przypada amorogentynie, a także gencjopikrozydowi. Jako surowiec leczniczy wykorzystywana jest jedynie goryczka żółta, a konkretniej jej korzeń. Wyciąg wykorzystywany jest do produkowania leków, których zadaniem jest pobudzenie apetytu i poprawa trawienia. Doskonale stymuluje wytwarzanie soków trawiennych. Produkty z goryczką pomagają podczas niestrawności, zapalenia jelita, zgagi, a także zaburzeń pracy śledziony i wątroby.
Gatunki goryczki
Wyróżnić można bardzo wiele różnych gatunków goryczki. A oto niektóre z nich:
- Goryczka krzyżowa (Gentiana cruciata) – dorasta do około 50 cm wysokości. Tworzy gęste kępy. Kwiaty mają barwę błękitną lub jasnofioletową. Kwitnie od czerwca do września.
- Goryczka żółta (Gentiana lutea) – gatunek jest rzadki w uprawie, ale występuje w Polsce naturalnie, jednak w niewielkiej populacji. Kwiaty mają kolor żółty. To co je wyróżnia, to brak typowych trąbek. Płatki ułożone są w sposób gwiaździsty. Rozwijają się w lipcu i sierpniu.
- Goryczka tybetańska (Gentiana tibetica) – ten gatunek wyróżniają niezwykle rozety, które składają się z ogromnym liści. Kwiatostany są lejkowate, posiadają kremową barwę, która jest u goryczki spotykana niezwykle rzadko.
- Goryczka chińska, jesienna (Gentiana sino-ornata) – charakteryzują ją gęste kępy pędów i obfite kwiaty, które mają błękitno-niebieską barwę. W sprzedaży dostępnych jest kilka odmian w ramach tego gatunku. Ich czas kwitnienia przypada na jesień i trwa aż do pierwszych przymrozków. Z tego względu ten gatunek goryczki jest bardzo doceniany.
- Goryczka siedmiodzielna (Gentiana septemfida) – liście są drobne, jajowate, a kwiaty pojawiają się na szczycie wyprostowanych pędów. Mogą mieć barwę albo ciemnoniebieską albo intensywnie fioletową. Kwiatostany rozwijają się latem i kwitną aż do początków jesienie.
- Goryczka wiosenna (Gentiana verna) – drobna bylina, która osiąga zaledwie 15 cm wysokości. Rośnie dziko na terenie Polski, w Tatrach i Pieninach. Objęta jest prawną ochroną. Chętnie jest także uprawiana w domowych ogródkach. Niebieskie kielichy i ciemnozielona łodyga prezentują się niezwykle okazale. W Tatrach występuje także goryczka wąskolistna.
- Goryczka bezłodygowa (Gentiana acaulis) – osiąga wysokość jedynie 10 cm. Posiada ciemnoniebieskie kwiaty w bardzo intensywnym kolorze. Mogą one przybierać barwę także różową i białą, w zależności od odmiany.
Uprawa goryczki – jakie warunki trzeba zapewnić?
Jakie warunki trzeba zapewnić goryczce? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od gatunku i odmiany. Niektóre z nich są łatwe w uprawie, inne nieco bardziej wymagające. Jednak niewątpliwie ważną kwestią jest odczyn pH gleby. Większość goryczek, których czas kwitnienia przypada na wiosnę i lato, powinna być sadzona w glebie obojętnej lub alkalicznej. Z kolei te kwitnące na jesień bardzo polubią kwaśne podłoże. Niezależnie od gatunku, wszystkie goryczki potrzebują podłoża przepuszczalnego, równomiernie wilgotnego.
Goryczka to niezwykły kwiat, które w rabatach i kwietnikach prezentuje się wprost cudownie. Dobrze sprawdzi się także na balkonie. Dzięki dużej ilości gatunków, każdy ogrodnik z łatwością znajdzie swój ulubiony.
