Okres wegetacyjny oznacza najlepszy moment dla rozwoju roślin. Jednak czy można dokładnie określić, kiedy następuje? W tym poradniku odpowiemy na to i wiele innych pytań, dotyczących optymalnego wzrostu roślin w Polsce.
Okres wegetacyjny to czas, w którym występują najkorzystniejsze warunki dla uprawy roślin. Potocznie jest on zwany okresem bezmrozowym, ponieważ w klimacie umiarkowanym trwa on od ostatniego dnia wiosennych przymrozków do pierwszego dnia przymrozków jesiennych. Dla różnych lokalizacji na świecie okres wegetacyjny będzie odmienny. Jak to wygląda w przypadku naszego kraju? Cóż, tutaj też może być różnie, w zależności od regionu Polski.
Okres wegetacyjny a okres wegetacji
Te dwa pojęcia bardzo często są ze sobą mylone, a oznaczają coś zupełnie innego. Okres wegetacyjny to, jak wspomnieliśmy, czas panowania idealnych warunków dla rozwoju roślin. Przyjmuje się, że wówczas średnia temperatura dobowa powietrza wynosi więcej niż 5 stopni Celsjusza. Z kolei okres wegetacji roślin to indywidualna cecha każdej rośliny i oznacza moment, w którym zachodzą u niej intensywne procesy życiowe. Zatem okres ten dla poszczególnych gatunków będzie inny.
Długość okresu wegetacyjnego dla roślin w Polsce
To, jak długo będzie trwał okres wegetacyjny, zależy od położenia geograficznego. Z tego powodu, w poszczególnych częściach kraju będzie on odmienny, a więcej na ten temat powie nam analiza mapy stref mrozoodporności. Okres wegetacyjny roślin najdłużej trwa w Polsce południowo-zachodniej. Najkrótszy z kolei jest on w północno-wschodniej części kraju.
Długość sezonu wegetacyjnego – daty
W Polsce okres wegetacyjny najwcześniej rozpoczyna się w okolicach Wrocławia (w ciągu kilku dni po 20 marca), gdzie trwa nawet przez 237 dni. Najpóźniej, bo dopiero po pierwszym tygodniu kwietnia, zaczyna się na Suwałkach. Tam okres wegetacyjny trwa około 200 dni. Jeśli chodzi o zakończenie okresu wegetacyjnego, najszybciej następuje ono właśnie na Suwałkach – 23 października, a najpóźniej sezon wegetacyjny kończy się we Wrocławiu, Zielonej Górze, Gorzowie Wielkopolskim i Poznaniu (8-10 listopada).
Zmiany klimatu a okres wegetacji roślin
Z analizy temperatur na przełomie ostatnich 50 lat możemy zaobserwować wydłużenie okresu wegetacyjnego. Oznacza to, że rozpoczyna się on coraz wcześniej i kończy coraz później. Największe wydłużenie nastąpiło wzdłuż wybrzeża, szczególnie w Łebie i w Świnoujściu. Znaczący wzrost nastąpił też we wschodniej części kraju. Można tutaj mówić o średnim wydłużeniu się sezonu wegetacyjnego o około 4-6 dni na przełomie 10 lat. Większy wpływ na to wydłużenie miało późniejsze zakończenie sezonu wegetacyjnego niż wcześniejsze jego rozpoczęcie. Wobec zmian klimatu można spodziewać się kolejnych wydłużeń, co oznacza, że w 2030 r. sezon będzie o kilka dni dłuższy, niż obecnie.
Cieplejsze i późniejsze zimy – konsekwencje
Wobec tego, że rolnicza jesień zaczyna się później, a temperatury w zimowych miesiącach z roku na rok rosną, mierzymy się i prawdopodobnie będziemy się mierzyć z nowymi wyzwaniami. Wydawać by się mogło, że skrócenie się okresu od pierwszych do ostatnich przymrozków będzie oznaczało dla rolników i ogrodników więcej czasu na plony, to jednak pojawia się wiele negatywnych konsekwencji. Łagodniejsze zimy sprzyjają przetrwaniu szkodników i ich rozmnażaniu. Co więcej, na rodzimych uprawach pojawiają się też nowe gatunki szkodników. Wyższe temperatury dodatkowo sprzyjają rozprzestrzenianiu się chwastów.
Znajomość okresu wegetacyjnego
Wiedza na temat rozpoczęcia i zakończenia okresu wegetacyjnego na terenie naszego kraju jest bardzo ważna. Pomaga zaplanować poszczególne prace ogrodowe, a termin rozpoczęcia tego sezonu ma wpływ na przebieg faz rozwoju roślin. Problem jednak w tym, że w ostatnich latach brakuje pomiarów, dzięki którym można by przeprowadzić aktualne analizy. Jak się okazuje, sama natura sygnalizuje nam rozpoczęcie sezonu wegetacyjnego. Jest on powiązany z kwitnieniem leszczyny i podbiału. Z kolei za koniec tego okresu przyjmuje się moment, w którym opadają liście brzozy i kasztanowca. Jak więc widać, wiedza o rozpoczęciu i zakończeniu sezonu wegetacyjnego jest ważna, również dla ogrodników, którzy prowadzą niewielkie uprawy. W zaplanowaniu poszczególnych prac bardzo pomocny jest też kalendarz wysiewu warzyw.
Okres wegetacyjny to czas intensywnego wzrostu roślin. Po jego zakończeniu jednoroczne rośliny zamierają, zaś dwuletnie i wieloletnie wchodzą w stan spoczynku. Następuje wówczas wolny od prac okres zimowy, tak bardzo nielubiany przez ogrodników, a tak konieczny dla roślinności. Jeśli należysz do tego grona i pragniesz, choć w minimalnym stopniu cieszyć się pięknym ogrodem w tym zimowym czasie, to polecamy wzbogacenie podwórkowej przestrzeni o trawy zimozielone i rośliny kwitnące zimą.
Źródło: Przegląd Geograficzny, 2016, 88, 1, s. 75-86.
Acta Sci. Pol. Formatio Circumiectus 15 (2) 2016, s. 117–125.
