Macierzanka zwyczajna funkcjonuje pod kilkoma nazwami. Do najczęściej używanych należy także tymianek szerokolistny, czy macierzanka jajowata. Ceni się go za właściwości estetyczne i lecznicze. Więcej informacji na jego temat znajdziesz w naszym artykule!
Macierzanka zwyczajna rośnie naturalnie na dość wymagających terenach. Jest spotykana na piaszczystych obszarach, poboczach dróg, wzgórzach, a także łąkach i skałach w Europie i północno-zachodnich Chinach.
Macierzanka zwyczajna – podstawowe informacje
Thymus pulegioides l. to wieloletni półkrzew, który osiąga wysokość od 5 do 25 centymetrów. Łodyga rośliny jest lekko zdrewniała u podstawy i ostro zakończona – o prostokątnym przekroju poprzecznym.
Profil jest wcięty z dwóch stron, co powoduje, że sprawia wrażenie bruzdowanego. Tylko cztery krawędzie są owłosione, a system pędów jest sympodialnie rozgałęziony z krótką, pełzającą osią pędu. Oprócz tego liście macierzanki zwyczajnej są cienkie i przeważnie tej samej wielkości, owłosione lub nieowłosione.
Całość uzupełnia to, że tymianek szerokolistny ma słabo widoczne żyłki ulistowienia od spodu. Liście rośliny są wyjątkowo aromatyczne i często przybierają ciemnoczerwoną barwę.
Macierzanka zwyczajna w ogrodzie
Macierzanka zwyczajna znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia. Ze względu na unikatowy zapach, a także ładną prezencję, Thymus plugioides l. jest sadzony w ogrodach – do najpopularniejszych odmian o ozdobnych liściach zalicza się m.in.: Aureus, Foxley i Sir John Lawes.
Roślina najlepiej się rozwija w pełni nasłonecznionych stanowiskach – najlepiej na przepuszczalnej, wapiennej glebie. Dobrym środowiskiem będą też suche przestrzenie – murki, a także ogródki skalne.
Jedynym otoczeniem negatywnie wpływającym na rozwój macierzanki są mokre stanowiska, szczególnie w zimowym okresie. Żeby zapewnić roślinie dobre warunki, można wyłożyć warstwę żwiru wokół niej. Pomoże to chronić liście przed wilgotną glebą.
Rozmnażanie Thymus pluegioides l.
Macierzankę zwyczajną rozmnaża się najlepiej przez wysiew nasion wiosną do inspektu lub jesienią do szklarni. Siewki trzeba rozsadzić do pojemników i wysadzać do gruntu późną wiosną lub wczesnym latem.
Natomiast podział kępy najlepiej wykonać wiosną lub jesienią. Warto pamiętać, że duże fragmenty można wysadzać od razu w docelowe miejsce. Z kolei mniejsze dobrze przetrzymać najpierw w zbiorniczkach w inspekcie lub szklarni w lekkim zacienieniu do momentu, kiedy podrosną. Na końcu macierzankę zwyczajną można wysadzić latem albo następnej wiosny.
Charakterystyka tymianku szerokolistnego
Tymianek szerokolistny klasyfikuje się jako chameafit. Ma to związek z tym, że zdrewniałe są tylko najniższe części łodygi. Macierzanka jest bardzo dobrze przystosowana do suszy.
Ma małe zimozielone, skórzaste liście z zatopionymi gruczołami. Znajdują się w nich olejki eteryczne hamujące transpirację.
Co więcej, macierzanka zwyczajna jest rośliną głęboko korzeniącą się – nawet do 1 metra. W miejscu nasłonecznionym wytwarza zimą czerwone pigmenty ochronne, a latem jest zielona.
Rożne odmiany rośliny
Macierzanka zwyczajna jest ceniona za swój unikalny zapach. Jednak nie jest on jednolity. Poszczególne odmiany rośliny mogą zawierać cytronellol, który jest chemicznie spokrewniony z tymolem – sprawia to, że macierzanka nie pachnie tymiankiem, a właśnie cytryną. Warto zauważyć, że istnieje co najmniej kilkanaście różnych odmian zapachowych, które są odmienne genetycznie.
Kwiatostan rośliny
Na łodygach rośliny pojawiają się małe kwiaty o kolorze od różowego, przez czerwony po fioletowy, a w niektórych przypadkach białych. Kwiatki są zbite w nibyokółki, które formują na szczycie łodygi główkowaty lub wydłużony kwiatostan. Osiąga on od 1 do 15 centymetrów długości.
Natomiast kielich macierzanki zwyczajnej ma długość od 3 do 4 mm. Ma wąsko dzwonkowaty kształt, brzegiem orzęsiony i jest dwuwargowy, gdzie górna jest trójząbkowa, trójkątna, a dolna ma dwa wąskie ząbki. Może mieć kolor zielony lub czerwony.
Natomiast korona kwiatu jest nieregularna i ma zazwyczaj długość 6 mm. Jest zrosłopłatkowa i owłosiona. Górna warga korony jest płaska i na końcu pojawia się karbowanie, a dolna trójząbkowa, gdzie środkowy z nich jest większy niż boczne.
Macierzanka zwyczajna ma cztery pręciki – po dwa dłuższe i krótsze. Wolne pręciki wystają z korony i mają różowe, czerwonawe lub purpurowe pylniki. Słupek Thymus pulegioides l. składa się z dwóch zrośniętych owocolistków, a na szczycie ma rozwidlenie.
Nektar o ostrym zapachu przyciąga owady
Kwiaty są bogate w nektar o ostrym smaku. Roślina wytwarza go w dużych ilościach i jest on pokryty włoskami rurki korony, co sprawia, że ma ochronę. Jego duże zasoby i intensywny aromat przyciągają motyle i pszczoły, które uczestniczą też w procesie zapylania macierzanki. Oprócz tego właściwości rośliny sprawiają, że nie jest atrakcyjna dla zwierzyny płowej i królików.
Z czego składa się nektar?
Nektar stanowi olejek eteryczny, który znajduje się w nadziemnych częściach rośliny. Jest bogaty w rozmaite składniki, a ich proporcje zależą od chemotypu macierzanki zwyczajnej. Do głównych składowych zalicza się: tymol, karwakrol/γ-terpinen/p-cymen, linalol, geranial/geraniol/neral i octan terpinylu.
Oprócz tego wyróżnia się flawonoidy. W ich skład wchodzą eriodiktiol, pochodne kwasu kawowego oraz flawon – 7-O-glukozyd luteoliny. Macierzanka zwyczajna zawiera również antocyjanidyny – cyjanidyny.
Gdzie naturalnie występuje Macierzanka zwyczajna?
Roślina pojawia się w praktycznie całej Europie. Główny obszar występowania to umiarkowany region suboceaniczny. Natomiast w południowej części naszego kontynentu, rozmieszczenie Macierzanki zwyczajnej ogranicza się do gór. Z kolei w północnej Anglii, Irlandii, Finlandii i północnej Rosji ten gatunek jest synantropijny.
Macierzanka zwyczajna standardowo preferuje gleby suche ubogie w składniki pokarmowe, bogate w zasady, przeważnie wapienne, humusowe, surowe, piaszczyste lub gliniaste. Warto też nadmienić, że w Europie Środkowej występuje w wielu społeczeństwach z klas Sedo-Scleranthetea, Festuco-Brometea, Arrhenatheretea lub rzędu Nardetalia.
Thymus pulegioides l. – jaką funkcję w ekosystemie pełni roślina?
Macierzanka zwyczajna jest ważnym źródłem pokarmu dla bezkręgowców. Jest żywicielem dla motyla modraszki ariona na etapie larwalnym, a także po przepoczwarzeniu się.
Na jego łodygach pasożytują też grzyby z gatunku Puccinia thymi. Warto też wspomnieć, że macierzanka zwyczajna jest nieatrakcyjna dla owiec. Unikają jej i wyjadają pozostałe rośliny znajdujące się w pobliżu.
