Grzyb siniak, czyli borowik ponury. To jadalny czy trujący grzyb?

Wielu zapalonych grzybiarzy toczy spór, część z nich uważa, że grzyb siniak nadaje się do spożycia, pozostali twierdzą, że to grzyb wywołujący zatrucia. Sprawdź informacje o borowiku ponurym, by na przykład nie pomylić go z piaskowcem modrzakiem.

Jak wygląda grzyb siniak?

Grzyb siniak to potoczna nazwa borowika ponurego z rodziny borowikowatych. Nazwa siniak nie jest czymś przypadkowym, jako że grzyb ten po dotknięciu robi się siny, a po jakimś czasie sine plamy na nim stają się jeszcze ciemniejsze. Jest bardzo podobny do borowika szatańskiego, po zjedzeniu którego należy szybko wywołać wymioty, by do krwi nie dostały się substancje trujące.

Borowik ponury początkowo ma kapelusz w kolorze żółto-pomarańczowym, później w oliwkowym lub brązowym, a jego struktura wydaje się zamszowa lub jak kto woli aksamitna. Skóry nie da się oddzielić od miąższu. Średnica kapelusza siniaka to około 5 do 20 cm, natomiast trzon jest barwy żółto-oliwkowej i ma od 5 do 15 cm, jest na nim widoczna siateczka o czerwonych oczkach, w podłużnym kształcie. Jego sinienie zdecydowanie odróżnia go od innych gatunków grzybów.

Borowik ponury (Suillellus luridus) i jego występowanie

W Polsce czy w Europie borowik ponury występuje nieczęsto, natomiast głównie trafić na niego można w Australii, Ameryce Północnej i Japonii. Najczęściej znaleźć je można latem oraz jesienią, owocniki wytwarza od czerwca do października.

Siniak występuje w lasach liściastych i iglastych na podłożu wapiennym, można go znaleźć w pobliżu buków, lip i jodeł. Występuje nie tylko w lasach, trafić na niego można również przechadzając się po parku. Lubi gleby bogate w wapń, najlepiej gliniaste.

Od redakcji

 Poznajcie borowika ponurego! Chociaż dla odważnych, którzy są skłonni ugotować go przez co najmniej 25 minut, staje się przysmakiem, dla reszty z nas może być zaskakująco zdradziecki. Jeśli będziesz go smażyć mniej niż 20 minut, możesz spodziewać się niechcianej reakcji w postaci nudności. I choć niektórzy mogą być skłonni podjąć ryzyko, pamiętajcie – istnieje bliźniaczo podobny do borowika szatańskiego. Dla tych, którzy nie są grzybowymi ekspertami, nasza rada jest prosta: lepiej zostawcie go tam, gdzie go znaleźliście!

Borowik ponury a piaskowiec modrzak

Grzyb siniak nie jest jedynym, który sinieje pod wpływem dotyku. Kolejnym okazem siniejącym jest piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens) – to grzyb z rodziny piaskowcowych. Tenże jednak bardzo różni się wyglądem, nie przypomina grzyba ponurego. Innymi nazwami piaskowca modrzaka są:

• podgrzybek siny;
• mchowik siniak;
• huba siniak;
• podgrzybek;
• borowik polny;
• granatek;
• grzyb piaskowy;
• modrzak siniak.

Jak odróżnić piaskowca modrzaka?

Wygląd borowika polnego znacząco się różni i oprócz jego sinienia i zamszowego wyglądu niewiele ma z nim wspólnego. Jego powierzchnia pokryta jest grubą warstwą pilśni. Kapelusz jest wypukły i półkolisty, spłaszczony i poduchowaty. Posiada barwę żółtawą, kremową, siarkowo-żółtą z zielono-żółtym odcieniem, a jego starsze owocniki stają się białawe. Rurki zaś są kremowe lub białe, po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko. Średnica kapelusza od 3,5 do 12 centymetrów, wysokość trzonu od 5 do 10 cm, a jego grubość od 1 do 3 cm.

Pojawia się w lasach od lipca do listopada, a występuje nie tylko w Europie, ale także w Azji, Ameryce Północnej i Australii. Najczęściej znaleźć go można pod bukami, dębami i brzozami, niemniej spotkać go można zarówno w lasach liściastych, jak i iglastych. Ten gatunek ma status „R”, czy jest potencjalnie zagrożony wyginięciem. W Polsce jeszcze tak nie jest, może dlatego, że z powodu sinienia rzadko jest zbierany przez grzybiarzy. Borowik ponury wygląda pod tym względem lepiej, ale pamiętaj, że jest jadalny tylko po dokładnej obróbce cieplnej:

Czy modrzak siniak jest grzybem jadalnym? Czy warto go zbierać?

Modrzak siniak to jak najbardziej grzyb bezpieczny i jadalny, aczkolwiek o walorach smakowych można znaleźć różne opinie. Mimo to ma wielu zwolenników wykorzystywania go w kuchni, gdzie spotykany jest jako grzyb suszony, stosowany jako składnik zup i sosów. Warto dodać, że małe dzieci nie powinny go spożywać, ale ta zasada nie tyczy się wyłącznie modrzaka siniaka, ale wszystkich grzybów, także nietrujących i jadalnych.

Dzieci do 10 roku życia nie powinny zjadać grzybów, a to dlatego, że ich układy pokarmowe nie są jeszcze w pełni rozwinięte i nawet zjedzenie odmian jadalnych może skończyć się zatruciem. Zatrucie u dzieci objawia się silnym bólem brzucha, biegunką, wymiotami oraz bezsennością. Ponieważ dzieci tak fatalnie reagują na zjedzenie grzybów jadalnych, można sobie wyobrazić, co stałoby się po skonsumowaniu trujących. Niejednokrotnie kończy się to uszkodzeniem wątroby, przeszczepem, a niekiedy śmiercią.

Pogledajte ovu objavu na Instagramu.

Objavu dijeli Michał Jońca (@michaljonca)

Piaskowiec modrzak – systematyka

Szczegółowa systematyka piaskowca modrzaka:

• gatunek: piaskowiec modrzak;
• rodzaj: piaskowiec;
• rodzina: piaskowcowate;
• rząd: borowikowce;
• klasa: pieczarniaki;
• typ: podstawczaki;
• królestwo: grzyby;
• domena: eukarionty.

Czy grzyb siniak jest trujący?

Niestety w tym przypadku sprawy mają się nieco inaczej. Zdecydowanie grzyb siniak jest gatunkiem, który zjedzony pod postacią surową jest trujący. W swoim składzie ma silne toksyny, takie jak:

• betaina;
• inwolutyna.

Wymienione toksyny w postaci surowej prowadzą do zatrucia organizmu. Z najczęściej występujących objawów wymienić można:

• bóle brzucha;
• wymioty;
• nudności.

Jednakże po długiej obróbce cieplnej grzyb siny w niektórych krajach jest spożywany, niemniej pod żadnym pozorem nie można łączyć go z alkoholem. Siniak jest grzybem niejadalnym, który nie ma właściwie żadnych właściwości odżywczych, smakowych także, zatem jaki sens jest we wprowadzaniu go do kuchni?

Kolejny siny gatunek grzyba – podgrzybek zajączek (siniejący)

Kolejnym przykładem siniejących grzybków jest podgrzybek zajączek (Boletus subtomentosus), zwany inaczej:

• zajączkiem siniejącym;
• borowikiem zajęczym;
• muchownikiem zielonym;
• zajączkiem;
• zajęczą wargą;
• zajęczym grzybkiem.

To pospolicie występujący w Polsce grzyb jadalny z niewielkimi walorami smakowymi, dlatego też najczęściej podawany jest z innymi gatunkami. Jego występowanie to lasy liściaste i iglaste, a także parki. Znaleźć go można pod świerkiem pospolitym, limbą, dębem szkarłatnym oraz pośród krzewinek czarnej jagody i borówki. Nie dorównuje niestety smakowi podgrzybkom, a rozpowszechniony jest głównie na półkuli północnej, najczęściej w strefie umiarkowanej. Można na niego trafić także w Kolumbii.

Zajączek osiąga średnicę od 3 do 10 cm, rurki zaś od 5 do 20 mm, natomiast trzon osiąga wysokość od 6 do 10 cm oraz do 2 cm grubości. Młode osobniki są koloru żółtego, a czym starsze tym ich barwa ciemnieje do zielono-żółtych oraz brązowych. Trzon niekiedy przybiera barwę czerwono-brązową. Ma kanciaste pory, podzielone na komory. Podobny jest do podgrzybka złotawego oraz do podgrzybka żeberkowego.

Jeśli po zjedzeniu jakichkolwiek grzybów ma się objawy zatrucia, warto skonsultować choćby z lekarzem pierwszego kontaktu, lub udać się na pogotowie. Nie warto zbierać grzybów, których się nie zna, to zbyt ryzykowne. Po zebraniu grzybów w lesie można udać się do sanepidu w celu ich bezpłatnego sprawdzenia.